بررسی تنوع صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک کاهو (lactuca sativa l) تحت تنش شوری در کشت هیدروپونیک

به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف تنش شوری بر صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی کاهو، به عنوان شاخص¬هایی از مقاومت به شوری تحت شرایط هیدروپونیک، آزمایشی در سال 1392، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در پژوهشکده زیست فناوری دانشگاه زابل، به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی شامل 3 سطح شوری(صفر، 2 و 4 دسی زیمنس بر متر) و 15 ژنوتیپ کاهو بود. صفات مورد مطالعه شامل درصد جوانه¬زنی، وزن¬تر و خشک ریشه و اندام هوایی، طول ریشه و بوته، سطح برگ، طول برگ، کلروفیلspad،کلروفیلa، کلروفیلb، کلروفیل کل، کارتنوئید، پرولین، میزان کربوهیدرات¬های محلول، میزان آب نسبی برگ (rwc)، ضریب پایداری غشاء، غلظت سدیم و پتاسیم و نسبت آنها بود. ابتدا تجزیه¬های آماری برای بررسی¬های فنوتیپی صفات شامل تجزیه واریانس، محاسبه همبستگی¬های فنوتیپی بین صفات، تجزیه خوشه¬ای، تجزیه به مولفه¬های اصلی، تجزیه عامل¬ها و تجزیه بای¬پلات انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین سطوح مختلف شوری و ژنوتیپ از ¬نظر صفات مورد بررسی تفاوت¬های معنی¬داری وجود داشت. اثر متقابل ژنوتیپ و شوری برای کلیه صفات به جز طول ریشه، طول بوته و برگ در سطح 1% معنی¬دار بود. در سطح شوری ds/m4، ژنوتیپ-های کاهوی سالادی فردوس و lettuce salad دارای بیشترین میزان پرولین بودند و ژنوتیپ¬های romaine lettuce long green teresa و curly endive hair angel به ترتیب دارای بیشترین میزان قندهای محلول و درصدجوانه¬زنی بودند. کاهو برگی ورزنه اصفهان کمترین میزان سدیم در سطح شوری ds/m4 داشت که متحمل¬ترین ژنوتیپ نسبت به دیگر ژنوتیپ¬ها شناخته شد. حداکثر همبستگی در شرایط تنش بین غلظت پتاسیم با طول بوته(**669/0) مشاهده گردید. گروه¬بندی ژنوتیپ¬ها با استفاده از تجزیه کلاستر انجام شد که در شرایط نرمال و تنش شوری ds/m2 و ds/m4 به ترتیب4،4 و3 گروه شناخته شدند. در تجزیه به مولفه¬های اصلی در شرایط نرمال، 7 مولفه اول در مجموع 48/89 درصد از تنوع را توجیه کرد و در شرایط تنش ds/m2، ds/m4، 7مولفه اول به ترتیب 95/90 و 94/89 درصد از تنوع را توجیه نمودند. تجزیه به عامل¬ها، چندین عامل پنهانی را استخراج نمودند که بیش از 89 درصد از واریانس کل را توجیه کردند، برخی عامل¬ها تحت عنوان عامل مورفولوژیکی، ظرفیت نگهداری آب و عامل مورفوفیزیولوژیکی نامگذاری شدند. در تجزیه بای پلات در شرایط تنش، ژنوتیپ romaine lettuce long green teresa نسبت به مولفه¬ها بهترین ژنوتیپ¬ ارزیابی شد و به عنوان ژنوتیپ ایده¬آل در شرایط تنش شناخته شد.